De Omgevingswet komt eraan; black box of google maps?
De nieuwe Omgevingswet hangt al geruime tijd boven de markt en moet per 1 juli 2022 in werking treden. Als het goed is, zal de wet het beheer van ruimtelijke processen een stuk eenvoudiger maken, voor zowel bestuurders als gebruikers. Maar ís het ook goed en wat gaat de restauratiesector ervan merken?
Wat is de Omgevingswet? Integrale, samenhangende benadering fysieke leefomgeving
De Omgevingswet bundelt wetgeving en regels voor ruimte, wonen, infrastructuur, milieu, natuur en water, maar ook voor cultureel erfgoed. Daarmee vormt de wet de basis voor een integrale, samenhangende benadering van de fysieke leefomgeving in plaats van een sectorale. Dus geen aparte, soms conflicterende, wetgeving voor milieu, infrastructuur of bouwen etc. (Hoewel er binnen de wet nog wel sectorale regels zullen gelden voor diverse aspecten van de leefomgeving) Uitgangspunten zijn: minder en overzichtelijke regels, meer ruimte voor lokale initiatieven en lokaal maatwerk en vertrouwen. De besluitvorming moet beter en sneller, het omgevingsrecht moet inzichtelijker. Het doel is harmonisatie in vergunningen en procedures.
Dat zijn mooie woorden en voornemens, maar de grote vraag is natuurlijk wat wij er in de praktijk van zullen merken. In die zin is de wet voor velen nog een black box. Om wat meer orde te scheppen in de chaos in ons hoofd, mogen we gelukkig bellen met Frank Altenburg, één van de experts die zich binnen de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) met de totstandkoming bezighouden.
Grootste wetgevingsoperatie ooit
In de nieuwe Omgevingswet zijn 26 bestaande wetten, 60 Algemene Maatregelen van Bestuur en 75 ministeriële regelingen ondergebracht. Met alle toelichtingen daarbij heeft dat geleid tot een boekwerk van duizenden pagina’s. “Daarmee is het de grootse wetgevingsoperatie ooit ”, zegt Altenburg. En dat is voor ons goed om in ons achterhoofd te houden als we de proef- en testfase ingaan. Want het zou een zegen zijn, als we straks van al die aparte loketten, regelingen en procedures af zijn. Maar zo’n omvangrijk project zal ongetwijfeld zo z’n kinderziektes hebben.
Digitaal loket
Om de handhavers en (vooral) gebruikers van de wet te helpen heeft de wetgever nu één digitaal loket gemaakt, dat de verschillende groepen “in de goede richting moet wijzen”, zoals Altenburg het noemt. Het moet zichtbaar maken welke regels gelden op welke plek en het moet helpen bij het aanvragen van vergunningen en het doen van meldingen. Dit Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) is ( eigen interpretatie vd redacteur) een soort Google Maps waarmee je netjes op je bestemming uitkomt. “Maar in goed Nederlands, ‘the proof of the pudding is in the eating’,” zegt Altenburg. Binnenkort mogen de belangrijkste partijen, zoals Rijk, provincies en gemeenten met deze ‘Beta-versie’ gedurende zes maanden aan de slag om te testen en de bugs eruit te halen. Dat moet voldoende garantie bieden voor een goede start per 1 juli 2022.
Omgevingswet en Erfgoedwet
Een voor de restauratiebouw en monumentenorganisaties belangrijk onderdeel is de Erfgoedwet, die in 2016 de Monumentenwet verving. De aanwijzing van rijksmonumenten is opgegaan in de Erfgoedwet. De rest van de Monumentenwet die betrekking heeft op cultureel erfgoed in de fysieke leefomgeving gaat over naar de Omgevingswet, om het makkelijker te maken om erfgoed al in een vroeg stadium in de belangenafweging te betrekken. Ook de instandhoudingsverplichting gaat mee naar de Omgevingswet. Provincies en gemeenten kunnen de verschillende regelingen van toepassing verklaren op hun eigen monumenten.
Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb)
Samen met de Omgevingswet wordt de Wkb ingevoerd. De toets op bouwplannen door de gemeente wordt hiermee vervangen door een toets door onafhankelijke kwaliteitsborgers. Dat geldt in eerste instantie niet voor het bouwen in, op of aan beschermde monumenten; deze categorie stroomt pas later in, in de Wkb. Maar met name monumentenorganisaties maken zich daarover wel zorgen, omdat zij vrezen dat de kwaliteitsbewaking van de monumentenzorg daarmee een wassen neus zou kunnen worden. Altenburg is daar niet meteen bang voor. “De particuliere kwaliteitsborger moet een gecertificeerd, tweede paar ogen worden, analoog aan de APK. Daar kun je je ook niet permitteren de kwaliteit te laten versloffen, want dan ben je zo je certificering kwijt. De praktijk zal dat uitwijzen.”
Vervolg
Ook na dit gesprek hebben we nog veel meer vragen. In het vervolg op dit eerste blog zullen we proberen die, in aanloop naar de invoering van de Omgevingswet, beantwoord te krijgen. Zo zullen we allerlei organisaties lastigvallen, als de Gelderse Kennis & Kunde bedrijven, de Stichting ERM, de provincie, het Gelders Genootschap en zelfstandige restauratievaklieden, want ook voor hen heeft de wet consequenties.
Wilt u ondertussen zelf op zoek naar meer informatie? Hieronder wat links om u alvast op weg te helpen:
