Het essay ‘Niets is zo duurzaam als een monument.’ van Dr. Ir. Paul Meurs in opdracht van NRP.
In opdracht van NRP schreef Dr. ir. Paul Meurs een essay met de titel ‘Niets is zo duurzaam als een monument.’ Het essay is al op 21 januari tijdens een talkshow geïntroduceerd en op de Erfgoedstem overgenomen, maar we delen graag de belangrijkste conclusies. Het GRC en een aantal andere erfgoedorganisaties zeggen al een aantal jaren dat we, ook in het kader van de energietransitie en verduurzaming, heel goed voor onze monumenten moeten zorgen, maar de algemene opinie verandert wat langzamer. Ons motto voor deze blog: dan hoort u het ook eens van een ander.
Meer aandacht voor bestaande bouw
Paul Meurs is architect-onderzoeker en partner bij SteenhuisMeurs. Voor zijn essay heeft hij een groot aantal gesprekken gevoerd met praktijkmensen en academici. Zijn algemene conclusie is, “Het verduurzamen van gebouwen is een belangrijke opgave in het kader van de klimaatdoelstellingen. Er is veel aandacht voor klimaatneutrale nieuwbouw. Op zich is dat begrijpelijk. Maar tegenover elke nieuwe woning die aan de voorraad wordt toegevoegd, staan acht bestaande woningen op verduurzaming te wachten. In het verduurzamen van de bestaande voorraad is de echte klimaatwinst te behalen.” Hij trekt het dus in eerste instantie breder dan alleen monumenten, maar legt al snel de focus op ons gebouwde erfgoed.
Zijn monumenten niet juist heel duurzaam?
“In dat verband ( verduurzaming – red.) gelden monumenten zo’n beetje als de hopeloze gevallen. Ze vreten doorgaans energie en de maatregelen om ze te isoleren of anderszins te verduurzamen stuiten vaak op kritiek of een afwijzing van de monumentenzorg. Zelfs onze koning beklaagde zich erover dat hij geen zonnepanelen op zijn paleis mag leggen. Toch zijn monumenten bij uitstek de blijvertjes van de gebouwenvoorraad. We willen ze tot in lengte van dagen behouden en gebruiken en ze hebben een publiek waardevolle status. Is dat niet juist heel duurzaam?”
De link met de Leergang Innovatief en Energiebesparend Restaureren
De eerste expert die Meurs aan het woord laat is Birgit Dulski. Zij is partner van NIBE, het Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie. Niet geheel toevallig is zij ook docent op onze Leergang LIER. Alweer de vijfde leergang start definitief op 2 september, ongeacht de staat van Corona in ons land, omdat het monument waaraan en waarin we zullen werken, Kasteel Neerijnen, meer dan voldoende ruimte biedt voor Corona-proof werken in kleine teams. “Dulski pleit ervoor kritisch naar onze rekenmodellen te kijken, te monitoren wat maatregelen in het echt opleveren en bovenal het gezond verstand te gebruiken. Het gaat om het grote geheel en de lange termijn”, haalt Meurs haar aan. En dat is ook precies waar LIER om draait; met verschillende disciplines, met brede kennis en gezond verstand de beste en uitvoerbare oplossing boven water halen voor een duurzame toekomst van het monument. Er zijn voor 2 september nog twee plaatsen vrij. Kijk hier voor meer informatie.
Duurzaamheid en restauratiemethoden
Het essay benadrukt de duurzaamheid van gebouwd erfgoed. “Zodra verder wordt gekeken dan louter energie en het hier-en-nu, schiet de duurzaamheid van erfgoed met sprongen omhoog. Erfgoed scoort extreem goed op circulariteit, gebruiksadaptatie, de bijdrage aan een herkenbare leefomgeving en sociale binding.” En later, waar high en low tech tegenover elkaar worden gezet, krijgen beproefde restauratietechnieken van Meurs heel hoge cijfers. “Oude gebouwen bieden een staalkaart van intelligente ontwerpoplossingen, die al klimaatadaptief waren toen het woord nog niet eens bestond…… Doorgaans vragen deze analoge oplossingen nauwelijks investeringen, kampen ze zelden met storing, zijn ze goed te onderhouden en kunnen ze generaties lang mee.”
Dit zeer leesbare en behartigenswaardige essay is géén pleidooi voor het stoppen met high tech, maar wél voor respect voor een integrale benadering en het slim combineren van processen, zodat we ons erfgoed in goede staat/zoveel mogelijk ongeschonden kunnen doorgeven aan volgende generaties. Dát is pas duurzaam.
